Error message

  • Warning: A non-numeric value encountered in element_children() (line 6738 of C:\www.parlamento.tl\includes\common.inc).
  • Warning: A non-numeric value encountered in element_children() (line 6738 of C:\www.parlamento.tl\includes\common.inc).

Assembleia Interparlamentar da ASEAN (AIPA)

www.aipasecretariat.org

 

Assembleia Interparlamentar ASEAN nian (AIPA)

www.aipasecretariat.org

Parlamento Nacional de Timor-Leste nu’udar membro observador AIPA nian.

 

AIPA, ne’ebé uluk naran AIPO (ASEAN Interparliamentary Organization), mosu ba dala uluk iha 2 setembro 1977 ho objetivo atu promove cooperação metin liu tan entre parlamento no parlamentar sira iha país sira ASEAN nian hodi promove desenvolvimento económico, social e cultural iha região liuhosi programa cooperação oioin; protege estabilidade política e económica região nian; no sai hanesan fórum hodi resolve diferença intrarregional sira.

 

Iha ninia assembleia geral ba dala tolu, iha 1980, ninia Estatutos hetan aprovação formal husi Parlamento sira husi Estado membro ASEAN nian iha momento ne’ebá: Filipinas, Indonésia, Malásia, Singapura ho Tailândia. Vietname tama iha 1995, Myanmar e República Democrática do Laos iha 1997 no Camboja iha 1999. Iha 2009 Brunei Darussalam mós tama.

AIPA usa inglês nu’udar língua de trabalho.
AIPA nia objetivo ikus mak atu sai Parlamento ASEAN nian.

AIPA composta husi Assembleia Geral (AG), ne’ebé halo ninia reunião tinan ida dala ida sempre iha semana hanesan, husi Comité Executivo, ne’ebé reúne entre Assembleia sira, husi Comissões Permanentes, Comissões de Estudo e Comissões Ad Hoc, husi Comissão Feto Parlamentar AIPA nian, Secretariado Permanente, ne’ebé Secretário-Geral chefia, no husi Secretariado Nacional sira.

 

Assembleia Geral maka órgão ne’ebé formula no define política sira AIPA nian no reúne tinan ida dala ida, troca malu tuir ordem alfabética. Bele hala’o iniciativas políticas no halo recomendação oioin ba governo sira husi países ASEAN nian. Resoluções ne’ebé Assembleia Geral aprova depois sei haruka ba Secretariado Nacional parlamento nacional ida-idak nian ba implementação.

 

Presidente do Parlamento husi nação ida-ne’ebé sei organiza Assembleia Geral mak kaer Presidência AIPA nian no ninia seu mandato la’o entre Assembleia rua.

 

Presidente da AIPA serbisu ho parlamentos nacionais husi país sira ASEAN nian hodi habiit sira-nia papel iha região ASEAN. Sempre que nia simu convite, Presidente sei assiste Cimeiras ASEAN nian no nia bele convida Presidentes husi Comissão Permanente sira husi ASEAN atu assiste Assembleia Geral ka reunião seluseluk AIPA nian. Presidente da AIPA mós Presidente do Comité Executivo no nia bele convoca reunião sempre que precisa.

 

Comité Executivo composto husi membro na’in-tolu husi parlamento nacional ida-idak, no sira ida tem que ser ninia Presidente respetivo ka nia saseluk. Comité Executivo reúne, mínimo, fulan tolu molok Assembleia Geral atu prepara ninia respetivo Programa, agenda, no mós assunto seluseluk ne’ebé pertinente. Bele mós reúne tanba pedido husi cada Parlamento Nacional atu discute assunto ruma ho caráter urgente ka ho interesse ba parte hotu-hotu. Decisão hirak-ne’ebé Comité Executivo foti sei haruka ba Assembleia Geral atu adota.

 

Agora daudaun iha Comissão Permanente hitu ne’ebé sempre halo reunião bainhira hala’o Assembleia Geral: Comissão Feto AIPA nian, Comissão dos Assuntos Políticos, Comissão dos Assuntos Económicos, Comissão dos Assuntos Sociais, Comissão dos Assuntos Organizacionais, Comissão do Comunicado Conjunto no mós Comissão ba Diálogo ho País Observador sira.

 

Secretariado Permanente maka AIPA nia órgão administrativo no ninia sede iha Jacarta. Secretário-Geral ida maka chefia.

 

AIPA nia membro permanente maka sira tuirmai ne’e: Myanmar, Brunei Darussalam, Camboja, Filipinas, Indonésia, República Democrática Popular do Laos, Malásia, Singapura, Tailândia no Vietname.

 

Membro observador maka sira tuirmai ne’e: Parlamento Europeu no órgão legislativo sira husi Austrália, Bielorrússia, Canadá, República Popular da China, Índia, Japão, República da Coreia, Nova Zelândia, Papua Nova Guiné no Federação Russa.

Tuir ninia Estatutos, bele hetan convite atu hola parte iha Assembleia Geral tinan-tinan parlamento ka instituição parlamentar  membro observador no convidado, no la’ós de’it sira ho caráter parlamentar.

Membro observador ida iha direito atu hato’o discurso ida iha Sessão Plenária Dahuluk no atu assiste reunião sira husi órgão sira seluk. Iha mós destaque essencial ba Diálogo ho Observador sira, ne'ebé inclui participação husi representante husi parlamento membro 10 no debate assunto sira ne’ebé interessa parte hotu-hotu.

La iha limite ba número participantes husi parlamento observador, maibé baibain parlamento uma-na’in comparticipa participação ba participante até na’in-rua.

 

Iha 34.ª Assembleia Interparlamentar ASEAN nian, ne’ebé hala’o iha Brunei Darussalam, iha 17-23 setembro 2013, Parlamento Nacional de Timor-Leste hetan acreditação nu’udar Observador ba reunião sira husi Assembleia Geral da Assembleia Interparlamentar da ASEAN (AIPA).